CORONAVIRUS (COVID-19) RESOURCE CENTER Read More

Mga Pangkaraniwang Impormasyon Tungkol sa Sakit Pangkaisipan
General Information About Mental Illness

Ano ang Sakit Pangkaisipan?
What is Mental Illness?

Ang sakit pangkaisipan ay isang karamdaman na nagdudulot ng mula sa mahinahon hanggang matinding kaabalahan sa pag-iisip, pang-unawa, kalooban o pagkilos. Kung ang mga kaabalahang ito ay nakakaapekto nang malaki sa kakayahan ng isang tao upang magampanan niya ang mga pangkaraniwan at pang-araw-araw na gawain, nararapat siyang humanap agad ng angkop na serbisyo ng isang propesyonal sa kalusugang pangkaisipan. Sa pamamagitan ng wastong pangangalaga at pagpapagamot, ang isang tao ay maaaring mapanumbalik ang kanyang kakayahan upang muling magampanan ang mga pangkaraniwang gawain.

Ano ang mga maling kuru-kuro tungkol sa Sakit Pangkaisipan?
What Are Common Misconceptions About Mental Illness?

Ang ilang maling kuru-kuro tungkol sa sakit pangkaisipan ay nagsasabi na ito raw ay nagmumula sa mga pansariling kabiguan, pansariling kahinaan o kakulangan ng lakas ng loob. Ang iba naman ay nagsabing ang mga may sakit sa pag-iisip ay mapanganib o mararahas. Ang mga ganitong paniniwala ang dahilan kung bakit isang-katlong bahagi (1/3) lamang ng mga taong may sakit pangkaisipan ang naghahangad ng propesyonal na tulong. Sa katunayan ang mga sakit pangkaisipan ay tunay na mga karamdaman na maaaring gamutin. Ang mga may sakit pangkaisipan ay maaaring matagumpay na makabalik sa kapaki-pakinabang na pamumuhay kung sila ay tumatanggap ng angkop na pagpapagamot.

Sino ang nagkakaroon ng Sakit Pangkaisipan?
Who Develops a Mental Illness?

Maging babae o lalaki ay maaaring magkaroon ng sakit pangkaisipan. Sinuman, anumang edad, kalagayang pangkabuhayan o lahi, ay maaaring magkaroon ng sakit pangkaisipan. Sa loob ng isang taon, may dalawampung porsiyento ng mga naninirahan sa Estados Unidos ang nagdurusa ng isang uri ng sakit pangkaisipan na nakakasagabal sa pagtatrabaho, pag-aaral o pagganap sa mga pang-araw-araw na gawain.

Ano ang mga sanhi ng Sakit Pangkaisipan?
What Causes Mental Illness?

Ang tiyak na pinagmulan ng karamihan sa mga sakit pangkaisipan ay hindi pa gaanong nauunawaan. Sa pangkalahatan, ang mga sakit pangkaisipan ay nagmumula sa kombinasyon ng salinlahi, pangkatauhan at pangkapaligirang dahilan. Ang impluwensiya ng katauhan at kapaligiran ay mahirap unawain. Ang utak ang namamahala sa kilos ng isang tao, at ang mga karanasan sa buhay ang humuhubog ng isipan..

Ano ang mga karaniwang uri ng Sakit Pangkaisipan?
What Are Common Types of Mental Illness?

Sumusunod ang maikling paglalarawan sa tatlong pinakalaganap na sakit pangkaisipan sa mga may edad. Para sa mas detalyadong paglalarawan sa mga sakit na ito, mangyaring sangguniin ang aming polyeto na naglalarawan ng mga tukoy na sakit.

Mga Sakit Pangkalooban
Mood Disorders

Ang labis na kalungkutan ang pinakaraniwang sakit pangkalooban. Ito ang pangmatagalan o matinding lungkot o pananamlay. Ang karaniwang kalungkutan o kahinaan ng loob ay normal huwag lamang magiging matindi o tumagal nang mahabang panahon. Kung ang mga damdaming ito ay mananatili o magpapatuloy nang matagal, ang isang tao ay kinakailangan nang humingi ng tulong.

Ang sakit na Bipolar o Manic-Depressive ay isang uri ng sakit na nagiging dahilan ng di-pangkaraniwang pagbabago-bago ng kalooban, sigla at kakayahan sa paggawa ng mga tungkulin. Ang mga taong may sakit na Bipolar ay nakakaranas ng nagpapalitang pakiramdam ng matinding kalungkutan at labis na kasiglahan at nagpapakita ng karamihan sa mga sumusunod na sintomas:

  • Di-pangkaraniwan o sobrang kasiyahan
  • Di-makatuwirang pag-iinit ng ulo
  • Hindi mapagkatulog
  • Matatayog na pag-iisip
  • Mabilis ang takbo ng pag-iisip at sobrang madaldal
  • Labis na paghahangad na makipagtalik
  • Kapansin-pansing lakas ng katawan

Sa pamamagitan ng pagpapagamot, karamihan sa may matinding kalungkutan at sakit na Bipolar ay maaaring mapanumbalik ang kakayahan na maging kapaki-pakinabang na muli ang kanilang buhay. Halos lahat ng taong may nararanasang sakit pangkalooban ay umaayon sa paggagamot, therapy o ang kombinasyon ng mga ito.

Mga Sakit ng Pagkabalisa
Anxiety Disorders

Ang pagkabalisa ay isang malubhang damdamin na may kasamang pakiramdam na parang binabantaan, nasa panganib o matinding pagkatakot. Karaniwan sa atin ang makaramdam ng malumanay na pag-aalala sa mga pang-araw-araw na buhay, subalit ang matindi at matagal na pagkabalisa ay masakit sa kalooban. Ito ay nakakasagabal sa pagsasagawa ng mga pang-araw-araw na gawain. Ang mga halimbawa ng sakit na pagkabalisa (anxiety) ay panic disorder, obsessive-compulsive disorder (OCB), at post traumatic stress disorder (PTSD).

Ang therapy at/o gamot ay ipinapayo para sa mga taong may katamtaman hanggang matinding pagkabalisa.

Schizophrenia

Ang schizophrenia ay isang sakit pangkaisipan na mapupuna dahil sa matinding karamdaman sa pag-iisip, pag-unawa at damdamin na maaaring sumapi sa isang porsiyento ng mga naninirahan sa Estados Unidos. Ang sakit na ito ay naipapakita sa ilang pamamaraan. Ang pangunahing palatandaan ng schizophrenia ay kaugnay sa di-karaniwan o kakaibang pag-iisip ng isang tao (tulad ng hindi tamang mga paniniwala) o mga maling pang-unawa (tulad ng nakakarinig ng boses o nakakakita ng mga bagay-bagay na hindi naman talaga nagaganap). Kadalasan, dahil sa pangit na pag-iisip, ang isang may sakit na schizophrenia ay maaaring magpakita ng mga kilos na di-pangkaraniwan o kakaiba para sa ibang tao. Bilang karagdagan, ang pananalita ay maaaring walang katwiran o hindi magkaka-ugnay.

Ang schizophrenia ay maaaring gamutin sa pamamagitan ng gamot, therapy at mga pamamaraan sa pagpapanibagong-buhay (psychosocial rehabilitation). Salamat sa mga makabagong pamamaraan ng paggagamot, ang mga taong may sakit na schizophrenia ay maaaring makapagtrabaho,mabuhay nang kapiling ang kanilang pamilya, at makipagsaya sa mga kaibigan.

Anong mga paggagamot ang makatutulong?
What Treatments Are Available?

Ang mabisang paggagamot ay nagsisimula sa isang puspusang pagsusuri. Ang pampamilyang doktor o isang espesiyalista sa kalusugang pangkaisipan ay maaaring magsagawa ng pangkalusugan at pangkaisipang pagsusuri at gumawa ng angkop na pagsangguni.

Ang mga sakit pangkaisipan ay maaaring gamutin sa pamamagitan ng gamot, therapy at mga pamamaraan sa pagpapanibagong-buhay (psychosocial rehabilitation). Sa katunayan, may sari-saring paggagamot ang maaaring iangkop sa bawat isa ayon sa kaniyang pangangailangan para sa kalusugang pangkaisipan. Para higit na maunawaan ang serbisyo para sa kalusugang pangkaisipan sa inyong county, mangyaring basahin ang aming polyeto tungkol sa Mga Serbisyong Pangkalusugang Pangkaisipan Para Sa Mga May Edad (Adult Mental Health Services).

Paano ako makakakuha ng tulong?
How Can I Get Help?

Kung ikaw, o isang miyembro ng pamilya ay nangangailangan ng mga serbisyo para sa kalusugang pangkaisipan, magkonsulta sa inyong pampamilyang doktor at humiling ng isang pagsusuri at pagpapagamot para sa inyong sarili o miyembro ng pamilya.

Ikaw at ang miyembro ng iyong pamilya ay maaaring tumanggap ng serbisyo para sa kalusugang pangkaisipan mula sa County Mental Health Plan. Ang county ay may telepono na puwedeng tawagan nang libre sa buong 24 na oras, kung saan may mga espesiyalista sa kalusugang pangkaisipan na makakapagsuri ng iyong kailangan at maaaring magmungkahi ng kaukulang serbisyo. Maaari silang maka-usap sa inyong sariling wika. Ang inyong tawag ay ituturing na kompidensyal o sekreto at ang pagpapagamot ay boluntaryo. Ang kanilang serbisyo at telepono ay nakalista sa pahina ng mga telepono para sa mga pampamahalaang tanggapan sa inyong phone book.

Saan ako makakakuha ng karagdagang impormasyon?
Where Can I Get More Information?

National Institute of Mental Health
(888) 826-9438
http://www.nimh.nih.gov

National Mental Health Association
(800) 969-6642
http://www.nmha.org

National Alliance for the Mentally Ill
(800) 950-6264
http://www.nami.org